Mędrcy, świata monarchowie...

21.12.2015

Święta Bożego Narodzenia to wyjątkowy czas dla chrześcijan na całym świecie, niezależnie od długości i szerokości geograficznej. Wierzący, niemalże w każdym zakątku globu, czekają na ten szczególny okres w roku, by móc wspólnie z najbliższymi, rodziną i przyjaciółmi, celebrować uroczystość Narodzenia Pańskiego. Co prawda, bożonarodzeniowe tradycje są różne w zależności od danego kraju, jednakże jednym ze wspólnych elementów, jaki bezapelacyjnie kojarzy się nam z Bożym Narodzeniem, jest tradycja święta Objawienia Pańskiego, potocznie nazywanego świętem Trzech Króli.

         Tradycja uroczystości Objawienia Pańskiego sięga pierwszych wieków chrześcijaństwa, kiedy to 6 stycznia obchodzono Boże Narodzenie, wspomnienie przemiany wody w wino w Kanie Galilejskiej, Chrztu Pańskiego oraz pokłonu Mędrców ze Wschodu. W IV wieku do liturgii Kościoła wprowadzono dwa odrębne święta: Boże Narodzenie (25 grudnia) oraz święto Objawienia się Boga całemu światu (6 stycznia). Z czasem święto Chrztu Pańskiego zaczęto obchodzić w pierwszą niedzielę po Objawieniu Pańskim, zaś wspomnienie o cudzie w Kanie Galilejskiej w drugą niedzielę zwykłą roku C (w kalendarzu liturgicznym rok z głównym czytaniem Ewangelii Łukasza).

         Święto Trzech Króli stanowi pamiątkę hołdu, jaki Trzej Mędrcy ze Wschodu (z Indii, Persji i Arabii) złożyli maleńkiemu Chrystusowi. Zgodnie z tradycją chrześcijańską, Trzej Magowie, podążali za Gwiazdą, by przybyć do Betlejem (miejsce narodzin króla żydowskiego określili na podstawie proroctwa w Księdze Micheasza), pokłonić się Dzieciątku Jezus i przekazać Mu dary: mirrę (wonną żywicę otrzymywaną z balsamowców rosnących na terenie Etiopii, Somalii, Jemenu i Arabii), kadzidło (żywicę zwaną olibanumem, pozyskiwaną z drzew rosnących na półpustyniach północno-wschodniej Afryki oraz na granicy Omanu i Jemenu) i złoto. Warto wspomnieć, że w czasach panowania Heroda mirra i kadzidło wartością dorównywały złotu, a używali ich jedynie najbogatsi mieszkańcy Bliskiego Wschodu. Po złożeniu hołdu Chrystusowi, kiedy Trzej Królowie odpoczywali, w czasie snu otrzymali wskazówkę, by unikali ponownego spotkania z Herodem, więc zdecydowali się wybrać inną drogę powrotną do domu. Należy także zaznaczyć, iż dopiero w średniowieczu nadano Mędrcom imiona: Kacper (imię pochodzenia perskiego), Melchior (imię pochodzenia semickiego) oraz Baltazar (imię pochodzenia babilońskiego).

         Święto Objawienia Pańskiego zamyka obchody Bożego Narodzenia. Zgodnie z dawnym polskim zwyczajem ten dzień zamykał również tzw. czas świąteczny i szczodry, ponieważ był to ostatni z dwunastu szczodrych dni i wieczorów, kiedy rodziny, przyjaciele i znajomi składali sobie wizyty oraz obdarowywali się drobnymi prezentami. Powszechnie celebrowanym zwyczajem były odwiedziny kolędników oraz chłopców w strojach mających symbolizować ubiór Mędrców ze Wschodu (tekturowe korony w kolorze złota, okrycia ze starych kap i ornatów, które młodzi ludzie wypożyczali z zakrystii kościelnej). Grupy kolędujących śpiewały, składały życzenia gospodarzom oraz prosiły o datek, licząc na to, iż będzie hojny. W podzięce za  dobre słowa otrzymywali m.in. pierogi czy kawałki kołacza, a także sowitą jałmużnę.

         Królowie polscy, magnaci oraz bogata szlachta zwykli w tym czasie obdarowywać się drogimi prezentami. Owa tradycja wynikała z faktu, iż chciano w ten sposób nawiązać do darów (mirry, kadzidła i złota), jakie Trzej Królowie (nie wiemy, czy byli to monarchowie, w Nowym Testamencie mowa o "magoi", czyli perskich uczonych, biegłych w wiedzy i mocach tajemnych) ofiarowali Jezusowi Chrystusowi. Zgodnie z powszechnie panującym zwyczajem, dzieci (niezależnie od miejsca zamieszkania) otrzymywały w tym szczególnym dniu czerwone jabłka i orzechy, ponieważ te podarki miały zapewnić najmłodszym rumieńce i zdrowe zęby. Warto także wspomnieć, że w wielu domach mieszczańskich bawiono się w wybory "króla migdałowego". Zabawa polegała na tym, iż zaproszeni goście mieli za zadanie znaleźć w ciastkach, jakie im podano, migdał. Znalezienie go gwarantowało bycie królem lub królową na okres karnawału, a nagrodą były specjalne względy, jakimi otaczano "królewską parę", pozwalając jej choćby na wydawanie poleceń w czasie zabaw karnawałowych.

         Współcześnie uroczystość Objawienia Pańskiego ma przede wszystkim wymiar kościelny. 6 stycznia święci się kadzidło (zioła zmieszane z żywicą) oraz kredę (zamiast mirry), której wierni używają, by napisać na drzwiach wejściowych do swych domów K + M + B oraz datę bieżącego roku. Warto jednak zaznaczyć, że wspomniane litery nie oznaczają inicjałów imion Trzech Króli, lecz są skrótem od "Christus Mansionem Benedicat", czyli "Niech Chrystus błogosławi ten dom/mieszkanie". W średniowieczu społeczeństwo zaczęło zastępować łacińskie "C" polskim "K", a z czasem poszczególne litery K M B utożsamiono z imionami Mędrców. Konkludując, w odniesieniu do tradycji chrześcijańskiej prawidłowy zapis powinien brzmieć C + M + B oraz data bieżącego roku.

         Od niedawna nieodłącznym elementem celebrowania święta Objawienia Pańskiego w Polsce stały się Orszaki Trzech Króli, organizowane w naszym kraju od 2008 roku. Od 2011 roku, kiedy 6 stycznia jest dniem ustawowo wolnym od pracy, zainteresowanie organizacją Orszaków Trzech Króli gwałtownie wzrosło i można zauważyć, iż bardzo wiele miejscowości, większych i mniejszych, bierze udział w tej pięknej i kolorowej ulicznej paradzie, której początki w innych krajach, np. w Hiszpanii, sięgają XIX wieku.

         Nawiązując zatem do ferii barw, jakie stanowią nieodłączny element obchodów święta Objawienia Pańskiego, życzę Państwu, by nadchodzące Boże Narodzenie było piękne i wyjątkowe, zdrowe i spokojne, by bogato przystrojona choinka mieniła się dziesiątkami odcieni czerwieni, żółci, błękitu i zieleni, by dom wypełniały radość, nadzieja i miłość, a Boża Dziecina obdarowała łaskami w 2016 roku!

 

                                                                                         Dr Magdalena Dupel